Ntjam Rosie

In gesprek met Ntjam Rosie

Ik spreek met Rosie (1983), een vrouw met Afrikaanse roots die de Jazzwereld vanuit Rotterdam heeft veroverd. Zwart zijn, vrouw zijn in de muziekindustrie en sisterhood. 

Ming: “Je vertelde ooit op social media over een pijnlijk zwarte Piet incident. Het overkwam je tijdens het boodschappen doen. Wat gebeurde er?”

Rosie: Terwijl ik in de rij stond bij de kassa, rende een heel schattig meisje naar me toe. Ze riep keihard, “zwarte Piet” met een lach op haar gezicht. Ik schrok, want dit had ik nog nooit meegemaakt. Het kindje blééf naar me staren. Ik zei haar op kalme toon dat ik geen zwarte Piet ben, maar dat ik Rosie heet. Haar broer en zus kwamen achter hun zusje aangerend en schaamden zich duidelijk voor het incident. Ze boden meteen hun verontschuldigingen aan en tilden hun zusje op.

“Sjeetje! Wat een mindfuck. Het meisje is eigenlijk van een leeftijd dat je haar als onschuldig zou bestempellen, maar toch bewees zij hoe vroeg de vooroordelen erin geprent worden en zichtbaar zijn. Ik kan me voorstellen dat je schrok. Werd je er later nog emotioneler onder? Of ben je het inmiddels toch ook wel een beetje gewend…”

Het deed erg veel met me. Inderdaad, vooral omdat ik ook heus wel weet dat zo’n kindje geen kwade bedoelingen heeft. Het is de gedachte dat er volwassenen om haar heen zijn die haar niet hebben uitgelegd dat je zwarte mensen geen zwarte Piet kan en mag noemen. Dát vond ik pijnlijk. Voor dat kleine meisje en voor mij! Het voelde heel erg kwetsend.

”Heb je dagelijks te maken met racisme?”

In Nederland maak ik racisme mee op een microniveau. Het zit hem in de “grapjes” over mijn zwart zijn die ongepast en niet grappig zijn, in het aanraken van mijn haar, zonder het te vragen. Het zit ‘m in de vooroordelen die mensen over mij hebben omdat ik een zwarte vrouw ben. Ik hoor vaker: “Oh wat spreek je goed Nederlands” terwijl ik als kind al hier naartoe kwam en dus gewoon, net als alle andere Nederlandse kinderen, naar school ben geweest.

“Ik stel me zo voor dat als je dit je hele leven al meemaakt, het effect kan hebben op je identiteit, je persoonlijkheid. In hoeverre is dat zo bij jou?”

Racisme, seksisme en “ageism” hebben invloed op me, maar, ik ben een volwassenen vrouw, met een dikke huid. Toch hopen deze vormen van agressie zich op in mijn lijf. De emotionele pijn zit meer in mijn onderbewuste. Daar ben ik mij gelukkig wel van bewust. Het helpt om er over te praten met mensen. Sinds een paar jaar heb ik de kracht in sisterhood mogen ontdekken. Zwarte vrouwen, andere zangeressen (ongeacht kleur), vrouwen in general. Ik ben meer gaan connecten met andere vrouwen en dat heelt.

“De sisterhood! Ik herken wat je zegt over vrouwen die in het algemeen er veel meer voor elkaar zijn. Ik ervaar dat precies zo. Hoe heeft dat jou in de afgelopen jaren geholpen?”

Tegenwoordig negeer ik mijn gevoelens niet meer. Ik mag óók boos worden en voelen wat ik voel. Ik mag er ZIJN zoals ik ben. Zonder al die stomme labels.

“Je bent ook moeder, kun jij ze helpen minder last te hebben van die stomme labels?”

 Het laten zien van die emoties, het mogen zijn zoals je bent, dat is belangrijk om te laten zien, want onze kids, die spiegelen zich aan ons. Ik geloof dat de intergenerationele overdracht van de emotionele pijn die racisme en seksisme met zich meebrengen, doorbroken kan worden wanneer ik bewust andere keuzes maak. Die keuzes zullen de volgende generatie ongetwijfeld beïnvloeden. Daarom vind ik het zo belangrijk om erover te praten met elkaar en te streven naar positieve verandering voor ons allemaal.

“Je bent een fantastische muzikant, een echte vakvrouw en rete creatief. Met Ntjam Rosie heb je een eigen plek verovert in de jazzscene. Zeg ik het goed als ik je muziek duid als een unieke crossover van jazz naar je roots, met een vleugje pop?”

Ik zie mezelf inderdaad als een crossover artiest. Ik maak een blend van souljazz met een vleugje pop en world.

“En waar liggen jouw roots precies?”

Mijn roots liggen in Kameroen, dat ligt in Centraal-Afrika en heeft ruim 27 miljoen inwoners. Dáár ben ik geboren. Op mijn negende emigreerde ik naar Nederland. Maar moeder is naar Nederland gekomen omdat hier betere toekomstperspectieven waren. Ze trouwde met een Maastrichtenaar (hij is inmiddels overleden) die mij adopteerde toen hij ons naar Nederland haalde. Daarom is mijn meisjesnaam Boei. Mijn biologische vader ken ik pas sinds mijn 19^de. Maar Ming, in jouw geval ben niet jij, maar zijn het je vader en moeder die als kind naar Nederland emigreerden. Hoe zit dat?

“Mijn vader is wel in Nederland geboren, maar woonde van zijn 7^e tot 14^e in Indonesië. De politieke situatie was voor Chinezen en Nederlanders niet prettig. Mijn opa besloot dat de kinderen de kans moesten krijgen op educatie en ontwikkeling en zag dat niet meer voor mogelijk in Indonesië. Hij liet iedereen de spullen inpakken, ze zouden op vakantie gaan! Eenmaal in het vliegtuig kwam het nieuws: We verhuizen naar Nederland. Ze lieten alles achter en gingen een turbulente tijd tegemoet. Toevallig zijn we twee jaar geleden teruggegaan naar het dorp in Indonesië, dat was bijzonder!”

En je moeder?

“Zij is half Surinaams en half Fries en groeide op met zon, zee en strand op Aruba. Op haar 18^e is ze naar Nederland verhuisd om een opleiding te kunnen volgen en te gaan werken.

Om nog even terug te komen op een aantal thema’s die we hier op Het Gesprek Online bespreken. We hebben nogal wat gemeen: Je bent vrouw, zangeres en songwriter. De muziekwereld wordt voornamelijk nog gedomineerd door mannen. Ik heb zelf heel veel te gekke ervaringen met co-writers, muzikanten en collega’s, maar ik heb ook vaak genoeg meegemaakt dat ik, zonder dat men het doorhad, een vooroordeel moest ontkrachten. Zodra ik dan heb laten zien dat ik ‘het’ kan, ontvang ik blij veraste complimentjes. Een vermoeiende dans, want waarom kunnen de mannen in kwestie er niet gewoonweg van uitgaan dat ik capabelben. Heb jij ook wel eens last van soortgelijke dingen?”

Ik heb over de jaren veel te maken gehad met jazzmusici. Over het algemeen heb ik ook heel toffe samenwerkingen gehad die me juist pushten om meer uit mezelf te halen. Maar ja, ook ik heb in die scene vaker moeite gehad met het feit dat je jezelf zo moet bewijzen. Men is soms bijvoorbeeld openlijk verrast over het feit dat ik zelf mijn songs schrijf. Of dat ik technisch en theoretisch prima onderlegd ben. Ik heb wel eens gemerkt dat sommige songs van mij intimiderend zijn voor bepaalde muzikanten. Omdat het “moeilijker” is dan ze van een zangeres verwachten. Ik heb ook vaak de vraag gekregen; “Waarom speel je niet gewoon je makkelijke liedjes?” Alsof je dat tegen een mannelijke muzikant zou zeggen.

“Ja, hallo! Je mag natuurlijk niet even goed of beter zijn dan de mannen! Maar even serieus, dat is altijd een raar gevoel. Ikzelf heb het sinds een jaar of 5 door, dat de situatie is zoals die is. Ik merk ook dat ik het bijna niet uitgelegd krijg waarom wij voelen dat we onszelf moeten bewijzen om serieus genomen te moeten worden. De mannen (en soms ook vrouwen) in kwestie, hebben niet door dat ze toch stereotyperen en seksistisch zijn. Dat is ook wat er misschien in nog veel ergere mate gebeurt met racisme. Men vindt zichzelf geen racist en kan niet inzien dat de vooroordelen ook in hen huizen en uitgedragen worden.

Kunnen we het over je kledingstijl hebben? Ik denk dat de meesten mensen om jou heen je er altijd prachtig uit vinden zien. Ik in ieder geval wel. Je stijl is voor Nederlandse begrippen niet mainstream. Je draagt vaak, of combineert vaak met, Afrikaanse kleding. Zijn er specifieke details die typisch Kameroens zijn?”

Mijn kledingstijl is echt typisch de stijl van een kind van de Afrikaanse diaspora. Waar ik geboren ben is de manier van kleden erg belangrijk. Het wilt iets zeggen. Ik ben blij, ik ben verdrietig, ik ben hier, kijk naar mij, zie mij, dit is wie ik ben… enzovoorts.

“Dat is prachtig!”

Vind ik ook! Voor de meeste zwarte mensen is kleding niet alleen maar functioneel. Integendeel. In de manier waarop ik mijzelf kleed komt de melting pot van culturen samen. Ik ben een bi-cultureel persoon. Nederland én Kameroen. Straat en High fashion. Goedkoop en duur. Alles door elkaar. Want ik ben het allemaal. Wat typisch Kameroen is in mijn stijl? De KLEUR! En de printen. Die zijn inderdaad on-Nederlands.

“Deze kleurrijke kleding valt natuurlijk op. Krijg je er in het dagelijks leven opmerkingen over?”

Jazeker! Maar ik val al sinds ik jong ben op door mijn (aparte) kledingkeus en combinaties. Artistieke types “begrijpen” het en kunnen het waarderen, maar de rest snapt het niet helemaal.

“Weerhoudt dat je weleens van aan te trekken wat je eigenlijk zou willen aantrekken?

Nou… Op dit gebied heb ik het zelfvertrouwen van Kanye. Serieus. Dit is één van de dingen in mijn leven waar ik nooit onzeker over ben geweest. Dingen omtrent mode gaan mij makkelijk af. Ik geniet er ook te veel van om me bezig te houden met wat anderen ervan vinden.

“En gelijk heb je. Ik ben blij dat je de estheet in je aan ons laat zien.”

Ik ben een estheet pur sang. Dat moet gezegd. Maar, voor mij is een outfit een verhaaltje. Net als een song. Styling is een taal. Je styling is ook jouw persoonlijke cultuurtje. Het is wie je bent, of beter gezegd, wie je wilt zijn voor de wereld. Je zegt zo veel met alles wat je wel of juist niet draagt. Mijn outfits vertellen je meteen wie ik ben, zonder dat ik één woord met je uit hoef te wisselen. Dat vind ik zo krachtig.

Dat eigenlijk iedereen vooroordelen heeft wordt een deel van de bevolking langzaam duidelijk. Jammer genoeg nog niet bij iedereen, al hopen we met Het Gesprek Online toch een beetje bij te dragen aan de acceptatie dat het nu eenmaal wel zo is en, vooral aan het verminderen van racisme in de samenleving. Heb jij nog tips voor de bezoekers van deze website? Is er wat jou betreft een sleutel naar het uitbannen van racisme?

Als zwarte vrouw, ben ik gewend om dit soort gesprekken te voeren met mijn familie of mijn zwarte vriendinnen. Niet met mijn witte vrienden of collega’s. Dat is best gek eigenlijk. De laatste tijd heb ik steeds meer gesprekken met mijn witte vrienden, kennissen, collega’s over dit thema. Dat is groei, want ik voel en maak dit al zo lang mee en voor velen is het echt iets nieuws dat ze leren inzien. Hoe pijnlijk ook. Het begint allemaal met het open staan voor de pijn en ervaringen van een ander. Accepteren dat het even niet om jou gaat. Je eigen eurocentrische, patriarchale of hetero-normatieve wereldbeeld en je voorrecht opzijzetten en aannemen wat de ander zegt. Als iemand zich gekwetst voelt, zou dat iets met je moeten doen. Durf in die spiegel te kijken. Dat is denk ik een goed begin. Uiteindelijk willen we allemaal hetzelfde. Gezien, gehoord en gerespecteerd worden voor wie we zijn.